Увосені 1918 году мастак "парыжскай школы" Марк Шагал заснаваў мастацкае вучылішча на сваёй малой радзіме ў горадзе Віцебск.

Шагал запрасіў выкладаць у вучылішча многіх прагрэсіўных мастакоў таго часу. Так пачалася гісторыя "віцебскага авангарду".

Гэта мастацтва канца 19-га - пачатку 20-га стагоддзя, якое выйшла за рамкі класічнай эстэтыкі.

Авангард - гэта наватарства, эксперымент і сімвалізм мастацкіх вобразаў.

Адным з галоўных цэнтраў авангарднага мастацтва стаў горад Віцебск.

звязаны з дзейнасцю ў Віцебскім мастацкім вучылішчы такіх авангардыстаў як Казімір Малевіч, Эль Лісіцкі, Вера Ермалаева, Марк Шагал, Давід Якерсон ды іншыя.

Многія з іх былі раней вучнямі віцебскай Школы малявання і жывапісу Юдаля Пэна.

Пэн імкнецца дакладна перадаць на палатне
выгляд навакольнага асяроддзя.

"Вам не след ісці ў поле,
не трэба шпацыраваць па горадзе,
звяртаць увагу на людзей,
не трэба ісці ў тэатр, у царкву, у сінагогу -
усё вы маеце перад сабой,
усё стогне, плача на карцінах Пэна штохвілінна,
і ўдзень, і ўначы, у суботу і ў свята."
(М.Шагал, "Мой першы настаўнік)

Шагал, як і ўсе авангардысты, не бачыць патрэбы пераносіць на палатно дакладны выгляд знешняга свету. Для Шагала навакольнае асяроддзе - гэта проста вобразы для перадачы ўласных эмоцый і перажыванняў. Важным становіцца не знешні свет, а ўнутраны свет мастака.

"Краіна Шагал" межавала з кубізмам, футурызмам, экспрэсіянізмам, сюррэалізмам, прымітывізмам, кубафутурызмам, беспрадметнай творчасцю. Але свет мастака ніколі не вымяраўся толькі па шкале "ізмаў". Шагал верыў не ў тэорыі, а ў таленты."
(В.Ракіцін "Марк Шагал")

Малевіч лічыў, што мастак павінен займацца "чыстай творчасцю", а не перамалёўваць навакольнае асяроддзе.

"Мастак можа быць творцам тады, калі формы яго карціны не маюць нічога супольнага з натурай. Трэба даць формам жыццё і права на індывідуальнае існаванне. Але мастак, будучы паняволеным утылітарным розумам, вядзе несвядомую барацьбу, то падпарадкоўваючыся рэчы, то нявечачы яе.
Я ж змяніўся ў нуль форм і выйшаў за нуль да творчасці, гэта значыць да Супрэматызму, да новага жывапіснага рэалізму - беспрадметнай творчасці".
(К.Малевіч "Ад кубізму і футурызму да супрэматызму")

Проун ("проект утверждения нового") - прыдуманая Лісіцкім новая мастацкая сістэма, якая злучыла ідэю геаметрычнай плоскасці з законамі канструктыўнай пабудовы аб'ёмнай формы.
Рэалізацыя ідэі "аб'ёмнага супрэматызму".

"Проун - гэта перасадачная станцыя паміж жывапісам і архітэктурай"
(Эль Лісіцкі)

"Разумееце, я люблю партрэтнасць горада. Кожны горад павінен мець свой партрэт. Вось наш Віцебск адрозніваецца ад усіх гародоў сваім абліччам..."
(Ю.Пэн)

"Калі кіеўскія кубісты, нават малюючы канкрэтнае месца, схільныя да абагульненняў, то віцебскія мастакі прывязаныя да дакладных этнаграфічных прыкмет і дэталяў, якія ў іх творах робяцца важнымі кампазіцыйнымі і змястоўнымі элементамі.
Але нягледзячы на такое імкненне да дакументальнай дакладнасці, сам вобраз мястэчка не страчвае свайго фантастычнага характару."
(Р.Казоўскі "Мастакі Віцебска")

У 1920 годзе Малевіч стварыў у Віцебску аб'яднанне УНОВІС ("Утвердители нового искусства").
УНОВІС спрабаваў вывесці супрэматызм у навакольнае асяроддзе, рэалізуючы ідэю Малевіча змяніць свет праз супрэматызм.

"...Але гэты горад асабліва дзіўны. Тут вуліцы пакрытыя белай фарбай па чырвонай цэгле. А па белым фоне разбегліся зялёныя кругі. Аранжавыя квадраты. Сінія прамавугольнікі. Гэта Віцебск 1920 года. Па цагляных сценах яго прайшоўся пэндзаль Малевіча. Супрэматычныя канфеці, раскіданыя па вуліцах ашаломленага горада..."
(С.Эйзенштэйн)

У 1920 годзе ў Віцебску Лісіцкі "будуе" кніжку "Супрэматычны сказ пра два квадраты", якую выдае потым у Берліне. Кніжка апавядае пра тое, як супрэматызм прыйшоў на Зямлю, каб змяніць і арганізаваць увесь навакольны свет.
Лічыцца, што чорны і чырвоны квадраты -
гэта Малевіч і Лісіцкі.

Пазней у часопісе "РЭЧ", які Лісіцкі выдаваў у Берліне на трох мовах, ён пісаў: "РЭЧ за мастацтва канструктыўнае, якое не ўпрыгожвае жыццё, але АРГАНІЗОЎВАЕ яго.
Мы назвалі наш агляд "РЭЧ", бо для нас мастацтва - СТВАРЭННЕ НОВЫХ РЭЧАЎ."

Шмат стагоддзяў прадметнае і архітэктурнае асяроддзе заставалася амаль нязменным. У архітэктуры выкарыстоўвалася адна і тая ж ордэрная сістэма, адны і тыя ж кампазіцыйныя прынцыпы. Усё стваралася паводле аналогіі з чымсьці, што ўжо існуе.

Мастакі, незалежна ад вобразна-філасофскай ідэі свайго твору, часцей за ўсё стараліся дакладна паўтарыць на палатне натуральны выгляд навакольнага асяроддзя.

У час авангарду мастакі перасталі дакладна капіяваць навакольнае асяроддзе, пакуль нарэшце зусім не адмовіліся ад яго.

Тады мастакі пачалі рабіць цалкам абстрактныя творы, без ніякіх вобразаў знешняга свету.

Навучыўшыся абстрагавацца ад навакольнага свету, мастакі навучыліся ствараць зусім новае прадметнае асяроддзе і новую архітэктуру.

Усё пачало стварацца не паводле ўзору і аналогіі, а згодна творчай волі мастака, дызайнера, архітэктара.